top of page

Στην τοποθεσία «Άρα» της Πέρσαινας η αρχαιότατη πόλις της Φολόης;

Γράφει ο Σοφιανός Α.Νικολόπουλος ή Γκάρλας    (*)

 (Συνταξιούχος Μαθηματικός)

Σήμερα όταν λέμε την λέξη «Φολόη» εννοούμε τρία πράγματα:

Πρώτον, Φολόη, λέμε το χωριό της Ηλείας «Γιάρμενα» που το 1928 κάποιοι αναρμόδιοι, χωρίς ενδείξεις και αποδείξεις, το μετωνόμασαν σε «Φολόη».

Την Γιάρμενα το 1460 οι Τούρκοι την έγραψαν στα κατάστιχά τους Γέρμενα (Germena) και είχε πέντε Ελληνικές οικογένειες.

Το 1700, δηλ. μετά από 240 χρόνια, είχε μόνον δύο οικογένειες, συνολικά 12 άτομα, από τα οποία:
Άνδρες: Ένα αγόρι άνω των 16 ετών και δύο γέροι άνω των 60 ετών.
Γυναίκες: Τρία κορίτσια κάτω των 16 ετών, δύο κορίτσια άνω των 16 ετών και δύο γυναίκες 30-40ετών. 
 
Δεν ξέρουμε μέχρι πότε η Γιάρμενα ελεγόταν Γέρμενα. 
 
Σε μια άλλη απογραφή κατά το 1900, από τον Γάλλο M.N. BOULLET αναφέρεται ως Γιάρμενα με 358 κατοίκους και με Δημοτικό Σχολείο.

Ο καθηγητής Κ.Ν.ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ στο βιβλίο του «Το Τοπωνυμικόν της Ηλείας» εκδοθέν το1948, την Γιάρμενα       
στην σελίδα  211 την γράφει «Γιάρμαινα» (δηλαδή με αι το ε). Ίσως να φύεται εκεί ο Γιαρμάς (είδος Ροδακινιάς) οπότε Γιαρμ+αινα = Γιάρμαινα.

Δεύτερον, Φολόη, λέμε το όρος Φολόη της περιοχής με υψηλοτέρα κορυφή τα 688 μέτρα που είναι στην θέση «Φούρκα»
της Πέρσαινας.

Τρίτον, Φολόη, λέμε, σύμφωνα με την Γεωγραφία του Στράβωνα (1ος αιώνας μ.Χ.) την περιοχή που περικλείεται στο φανταστικό τετράπλευρο ΑΒΓΔ που έχει ως πλευρές την ΔΑ =Τον Σελλήεντα ποταμό (ή Ηλειακό Λάδωνα), την ΓΒ = τον Ερύμανθο ποταμό (ή Ντοάνα), την οροσειρά ΔΓ = Κακοτάρι –Μπαρμπότα και την φανταστική γραμμή ΑΒ =
Καράτουλα – Λαντζόϊ – Μπρούμα – Πελόπιο – Πλάτανος - Ολυμπία. 

Εικόνα2.jpg

Καθώς παρατηρούμε λέγοντας περιοχή της Φολόης, εννοούμε μια μεγάλη περιοχή, που περιέχει, εκτός των αναφερομένων χωριών στις πλευρές του τετραπλεύρου, και τα χωριά: Κούμανι, Ανδρώνι, Γιάρμενα, Πανόπουλο, Κλεινδιά, Πεύκη, Αγία Άννα, Γούμερο, Μουζάκι, Πέρσαινα, Νεράϊδα, Κρυονέρι, Χελιδόνι, Αχλαδινή, Νεμούτα, Λάλα, Δούκα, Μηλιές, Πόθου, Λάσδικα, Κλαδέο, Μάγειρα, Καυκανιά, Μοιράκα, Κοσκινά.

Η Γιάρμενα είναι κοντά στην κορυφή Δ του τετραπλεύρου ΑΒΓΔ. Είναι σωστό τόσο μεγάλη περιοχή να ονομάστηκε από την άκρη του τετραπλεύρου αυτού; Δηλαδή, είναι σωστό η Γιάρμενα να ονομαστεί «Φολόη» από τους αναρμοδίους χωρίς ενδείξεις και αποδείξεις; Τότε δεν χρειαζόταν η περιοχή της «Φολόης» να φθάνει μέχρι του Καράτουλα και τα Ολύμπια.

Λέμε ο κύκλος (Κ,α) και εννοούμε το Κέντρον του Κ και την ακτίνα του α.

Λέμε χιλιομετρικές αποστάσεις από την Αθήνα και μετράμε από την Ομόνοια ή το Σύνταγμα και όχι από κάποια άκρη των
Αθηνών.

Λέγοντας μια πόλη ή ένα χωριό πάντοτε εννοούμε το κέντρο του.

Έτσι και στο ανωτέρω τετράπλευρο της περιοχής «Φολόη» πρέπει η αρχαία πόλις «Φολόη» να ήταν στο κέντρο του τετραπλεύρου αυτού. Αν φέρουμε τις διαγωνίους ΑΓ και ΒΔ αυτές τέμνονται στο σημείο Π. Το Π είναι η τοποθεσία «Άρα»
της Πέρσαινας και είναι σχεδόν το κέντρο της περιοχής «Φολόης».

Εκεί στην «Άρα» οι παλιοί Περσαιναίοι, εύρισκαν αγγεία, σιδηρικά, τάφους, μάρμαρα όταν όργωναν τα χωράφια τους, αλλά και σήμερα ευρίσκουν τέτοια αντικείμενα όσοι καλλιεργούν αυτά τα χωράφια βαθειά.

Ταύτα είναι μια απόδειξις ότι υπήρχε εκεί αρχαία πόλις. Γιατί λοιπόν να μην ήταν η μυθική «Φολόη»;
 
Θα αναφέρω κι΄ άλλες αποδείξεις.
Γράφουν τα βιβλία ότι ζούσαν οι Κένταυροι σε σπηλιές. Έχει η Γιάρμενα 45 σπηλιές που έχει η Πέρσαινα; Και ιδού μερικές:
Στην τοποθεσία«Ψωριάρα» είναι μια μεγάλη σπηλιά που οι Διαμαντόπουλοι είχαν τα γιδοπρόβατά τους. Μάλιστα στην Σπηλιά αυτή, που είχε μια μεγάλη τρύπα, κάποτε μπήκε ένα κατσίκι, χάθηκε μέσα και βγήκε σε μια άλλη σπηλιά σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων στην τοποθεσία «Ρωβίλι» που εκεί είναι δύο σπηλιές. Έκτοτε οι τσοπάνηδες έκλεισαν με πέτρες τις τρύπες αυτές. Συνεπώς εκεί οι Κένταυροι είχαν κάνει τούνελ.

Άλλες σπηλιές: Στου Αρακώστα,στου Σπελαούρδουλη, στα Κεραμίδια (τώρα έχει γκρεμιστεί) εκεί κοντά σε ριζοσπήλια στο ποτάμι εκρυβόντουσαν οι Περσαιναίοι για να μην τους βρουν οι Ιταλοί και Γερμανοί στην κατοχή. Στου Βούτη, στου Σιουπάτα,
στην Αγία Παρασκευή, στου Σπηλιοβασίλη, στις Γκούριζες, στις Ζωνέριζες δύο, στις Κρόνιζες, στις Ρέπιζες δύο, στις Μπίκιζες, στου Σπελαγκούκουρηδύο, στου Τριθόρη δύο, στου Σπηλιαλόβη δύο, στου Γκαμίνι, στου Λακκαβαβύλη,
στου Βούζιανη,στην Βάγενα τρεις, στο Αμπάρι, στου Γιάνγκου, στου Σέρι δύο,στου Καλλινίκου δύο, στου Μπαρικούκι τρεις, στου Γκουσιέτη τρεις, στην Λάκκα-Μελισίτσα, στου Σιντόδερη, στην Σουφάλα, στου Λάκα-Ρί,και πολλά-πολλά
ριζοσπήλια.

Άφησα τελευταία την σπηλιά στην τοποθεσία «Βίλια» που εκεί έθαβαν οι γυναίκες τα νόθα παιδιά τους «αλειτούργητα» κι΄ έτσι έγιναν «σμυρδάκια».

Γράφουν τα βιβλία όταν εκέρασε κρασί τον Ηρακλή,ο αρχηγός των Κενταύρων Φόλος, τότε του επετέθηκαν του Φόλου
οι Κένταυροι με δαδιά. Τα δαδιά είναι από ξύλα πευκών. Και ερωτώ τους αρμοδίους: Είχε ποτέ η Γιάρμενα τα πεύκα που είχε η Πέρσαινα, η Πεύκη, το Γούμερο, η Νεράϊδα, το Χελιδόνι, οι Μηλιές;

Γιατί λοιπόν ετοποθέτησαν την αρχαία «Φολόη» στην Γιάρμενα;

O F.C.H.L. Pouqueville,  ταξιδεύοντας ως περιηγητής την Ελλάδα, επεσκέφθη την Ηλεία το 1816. Στην σελ. 442 εκφράζει
υποψίες για την αρχαία πόλη της Φολόης. Η κούραση δεν με άφησε να κάνω αναζητήσεις πλήρεις για να προσδιορίσω ότι αυτός ο χώρος ήταν, όπως θα μπορούσε να πιστέψει κανένας, η τοποθεσία της αρχαίας πόλεως Φολόης, για την οποίαν μιλάει ο Στέφανος Βυζάντιος.

Βέβαια το Δ.Σ.του Συλλόγου των Γιαρμεναίων θα διαψεύσουν τ΄ανωτέρω και θα ειπούν ότι τα γράφω για εκδίκηση των κατωτέρω:
Πριν από δύο χρόνια μου εζητήθη να γράψω για την ονομασία της Πέρσαινας, για να το δημοσιεύσουν στο περιοδικό Φολόη». Πράγματι έγραψα περίπου δώδεκα χειρόγραφες σελίδες σε κόλλες αναφοράς. Εδημοσίευσαν μόνον μιάμιση σελίδα (ασχέτως αν δημοσιεύουν τεράστια μυθιστορήματα κ.λ.π., τούτο όμως είναι δικαίωμά τους). 

Στο επόμενο τεύχος ένας φιλόλογος καθηγητής και μάλιστα είχε κάνει και προϊστάμενος, ο οποίος είναι τακτικός συνεργάτης και
φίλος του Δ.Σ. του περιοδικού, με διέψευσε σε όλα.
Πρώτον, γράφει ότι το ρήμα Περθώ δεν υπάρχει. Υπάρχουν όμως και το Πέρθω και το Περθέω και το Περθώ.

Αγνόησε ο φιλόλογος ότι ο α΄ αόριστος των ανωτέρω ρημάτων κάνει έπερσα και το απαρέμφατο Πέρσαι,οπότε Πέρσαι+να
= Πέρσαινα.

Με διέψευσε και για το μόριο «να» ότι δεν υπάρχει μόριο «να». Για όλα τον παραπέμπω σε διάφορες εγκυκλοπαίδειες. Έγραψα
για την Γιάνναινα (την γυναίκα του Γιάννη) και αυτός ενόμισε τα Γιάννενα = Ιωάννινα.

Έγραψα την Γιάρμενα ως Γιάρμαινα (βλέπε σελίδα 211 στο βιβλίο του Κ.Ν.Ηλιόπουλου) και ίσα που δεν με εσκότωσε αν με είχε κοντά.

Τέλος έγραψα για την κατάληξη –ένα- και γράφει ότι είναι σλάβικη λέξη και ας έχουμε το ένα,το κανένα, το μηδένα, Ώλενα,
Παρθένα, κείμενα, φαινόμενα, δεδομένα κ.λ.π.

Ακόμη εξηγεί ότι η ονομασία Πέρσαινα προέρχεται από το παρατσούκλι «Πέρσης» που είχε κάποιος, ενώ η Γιάρμενα είναι
και αυτή Σλάβικη που σημαίνει τόπος κατοικίας πουλιών. Με λίγα λόγια τελείως αβάσιμες εξηγήσεις.

Έστειλα στο περιοδικό «Φολόη» ανταπάντηση, αλλά δεν την εδημοσίευσαν. Με τηλεφωνική επικοινωνία με τον δάσκαλο Μαρκόπουλο, μου είπε να τα γράψω σε μια σελίδα. Απάντησα σε μια μόνον σελίδα πολύ περιληπτικά και έστειλα την επιστολή συστημένη. Δυστυχώς, πάλιν δεν την εδημοσίευσαν, προφανώς για να μην κατηγορηθεί ο συνεργάτης τους φιλόλογος καθηγητής.

Να σημειώσω ότι,στην αρχή σε κάποια τηλεφωνική επικοινωνία με τον Μαρκόπουλο που του είπα έχω τέσσερις περιπτώσεις «περί της ονομασίας της Γιάρμενας» μου απάντησε «για γράψε και για την Γιάρμενα».

Στην ανταπάντηση που έγραψα δύο περιπτώσεις και για την Γιάρμενα και αφού δεν εδημοσιεύθη στο περιοδικό, επήρα τηλέφωνο τον δάσκαλο και η απάντησή του ήταν: «Ποιός σου έδωσε το δικαίωμα να γράψεις για την Γιάρμενα».

Τα σχόλια δικά σας!....

Σημείωση διαχειριστή:
*  Ο Σύλλογος Περσαιναίων Ηλείας δεν υιοθετεί την ανωτέρω άποψη. Σαν ενυπόγραφο άρθρο το ανωτέρω κείμενο εκφράζει μόνο την άποψη του συγγραφέως.

bottom of page